LGBT+ terminologija: Vodič kroz pojmove koje treba da znate
Razumevanje LGBT+ terminologije više nije samo stvar političke korektnosti, nego preduslov za poštovanje različitosti. Kako se jezik neprestano razvija i kako društvo postaje sve tolerantnije, tako nastaju i novi pojmovi kojima se opisuje seksualna orijentacija, rodni identitet i drugo.
U nastavku teksta potrudićemo se da sastavimo opštiran vodič kroz LGBT+ terminologiju koju bi svako trebalo da zna.
Šta tačno znači LGBT+
LGBT+ je akronim i označava četiri osnovne grupe unutar zajednice:
- L predstavlja lezbejke
- G predstavlja gej osobe
- B predstavlja biseksualne osobe i
- T predstavlja transrodne osobe
Znak “+” označava sve ostale identitete koji ne spadaju u heteroseksualnu i cisrodnu većinu. U nekim slučajevima akronim LGBT se proširuje na LGBTIQ gde I predstavlja interseksualne osobe, a Q označava queer ili questioning, odnosno one koji još uvek preispituju svoj identitet.
Seksualna orijentacija je ono ko nas privlači
Seksualna orijentacija odnosi se na seksualnu, emocionalnu i romantičnu privlačnost koju osećamo prema drugim osobama. Važno je razumeti da seksualna orijentacija nije izbor, nego se ljudi prosto rode tako da “naginju” nekoj strani.
Najčešće seksualne orijentacije su:
- Heteroseksualnost – Privlačnost koju osećamo prema osobama suprotnog pola. Ovo je najčešća seksualna orijentacija i društveno se često smatra “normalnom”.
- Homoseksualnost – Predstavlja osećanje privlačnosti prema osobama istog pola. Za muškarce se često koristi termin “gej”, a za žene “lezbejka”.
- Biseksualnost – Biseksualne osobe osećaju privlačnost prema oba pola. Često se za njih kaže da su “zbunjeni” ili da zbog društvene prihvaćenosti ne žele da kažu da su gej ili lezbejke, ali biseksualnost je sasvim legitimna seksualna orijentacija.
- Panseksualnost – Osobe koje se izjašnjavaju kao panseksualne gaje privlačnost prema drugim osobama, nezavisno od njihovog pola i roda. Ono što ih privlači je energija kojom te osobe zrače.
- Aseksualnost – Aseksualnost predstavlja nedostatak seksualne privlačnosti. Aseksualne osobe mogu, ali ne moraju da osećaju romantičnu privlačnost.
- Demiseksualnost – Deo aseksualnog spektra i predstavlja osobe kod kojih se seksualna privlačnost javlja samo prema ljudima sa kojima je uspostavljena emotivna veza.
- Aromantičnost – Deo je šireg aseksualnog spektra i predstavlja osobe koje ne osećaju romantičnu privlačnost prema drugima, ili je ona veoma retka.
Rodni izraz je ono kako pokazujemo ko smo
Rodni izraz je ono kako ispoljavamo svoj rod kroz odeću, izgled i ponašanje, što može da se poklapa sa rodnim identitetom, a i ne mora. Na primer, trans žena može da se oblači i nosi kao muškarac, ali to ne menja njen rodni identitet. Zbog toga je važno ne praviti pretpostavke o rodnom identitetu ljudi na osnovu frizure ili odeće koju nose.
Ko su tačno transrodne osobe
Transrodne osobe su osobe čiji se rodni identitet razlikuje od onoga s kojim su se rodili, tačnije onoga koji im je prirodno dodeljen na rođenju. To se još naziva i rodna disforija koju transrodne osobe pokušavaju da ublaže tranzicijom, odnosno uzimanjem hormonske terapije. Mnoge transrodne osobe suočavaju se sa diskriminacijom kako na poslu i u zdravstvenoj zaštiti, tako i u društvu.
Cisrodnost
Cis ili cisrodne osobe su one čiji identitet odgovara polu i rodu dodeljenom na rođenju. Suprotno od toga je “trans”. Stoga, cisnormativnost predstavlja društvenu pretpostavku da su svi ljudi cisrodni.
Ko su nebinarne i genderqueer osobe
Prosto rečeno, nebinarne i genderqueer osobe su one koje iskaču iz binarnih okvira, što znači da su van tradicionalnog “muško-žensko” sistema.
Nebinarne osobe mogu da se podele u nekoliko kategorija:
- Osobe koje imaju poklapanje rodnih identiteta
- Osobe koje se izražavaju sa dva (birodne), tri (trirodne), više (višerodne) ili svim (panrodne) postojećim rodnim identitetima
- Osobe koje za sebe smatraju da nemaju rod (bezrodne, arodne, nerodne)
- Rodnofluidne osobe, koje se nalaze negde između standardnih rodova ili im je rodni identitet promenljiv
- Treći rod ili treći pol – ljudi koji nisu ni potpuno muškarci ni potpuno žene
Iako pravopis srpskog jezika još uvek nema jasna pravila o oslovljavanju nebinarnih osoba, često se koristi neutralna zamenica poput “oni/one”.
Šta znači pojam “queer”
Termin “queer” koristi se za osobe koje iskaču iz heteronormativnog socijalnog obrasca. Može da se koristi i kao skraćenica za LGBT+, ali i za druge identitete.
Interseksualnost
Interseksualnost predstavlja različita stanja gde je osoba rođena sa anatomijom polnih organa koja ne odgovara definiciji muškog ili ženskog. To mogu biti varijacije u hromozomima, hormonima ili polnim karakteristikama.
Važno je naglasiti da interseksualnost nije bolest i da se ne meša sa transrodnošću.
Šta predstavlja autovanje?
Autovanje predstavlja javno objavljivanje nečije seksualne orijentacije ili rodnog identiteta bez dozvole te osobe. Danas se terminološki meša sa pojmom “coming out”.
Coming out ili “izlazak iz ormara”
“Izlazak iz ormara” označava dobrovoljno obelodanjivanje sopstvene seksualne orijentacije i rodnog identiteta.
Homofobija
Homofobija predstavlja iracionalnu mržnju i netrpeljivost prema LGBT+ osobama.
Heteroseksizam
Heteroseksizam je verovanje da su sve osobe koje nisu heteroseksualne zapravo devijantne i inferiorne. Blizak je homofobiji.
Ko je saveznik iliti ally
Saveznik je heteroseksualna i cisrodna osoba koja podržava LGBT+ zajednicu i aktivno se bori protiv diskriminacije.
Izabrana porodica (chosen family)
LGBT+ osobe često stvaraju takozvanu “izabranu porodicu” koju čine partner, prijatelji i zajednica.
Ređe korišćeni izrazi iz LGBT+ terminologije
- AMAB – Assigned male at birth
- AFAB – Assigned female at birth
- Transmaskulin – Osobe sa iskustvom prelaska ka maskulinom identitetu
- Transfeminin – Osobe sa iskustvom prelaska ka femininom identitetu
- Passing – Kada trans ili nebinarna osoba u društvu “prolazi” kao cis
- Deadname/deadnaming – Nekadašnje ime trans osobe ili čin oslovljavanja tim imenom
- Misgendering – Namerno ili slučajno dodeljivanje pogrešnog rodnog identiteta
- Rodna disforija – Osećaj nelagodnosti zbog nesklada između pola i identiteta
- Rodna euforija – Osećaj sreće kada osoba izražava svoj pravi identitet
- Drag – Umetnički performans preuveličavanja rodnih karakteristika
- Drag Queen – Muškarac izvođač koji preuveličava ženske karakteristike
- Drag King – Žena izvođač koja preuveličava muške karakteristike
- Mx. – Rodno neutralna titula
- TERF – Trans-Exclusionary Radical Feminist
- Pinkwashing – Kada institucije koriste LGBT+ teme samo marketinški
- Tokenizam – Površno uključivanje LGBT+ osoba bez stvarne podrške
